Ondernemen

‘Geslotenheid bedrijven wekt wantrouwen'

Fotograaf en filmmaker Kadir van Lohuizen dook de afgelopen jaren in de wereldwijde grootschalige voedselindustrie. Onder de naam ‘Food For Thougt’ bracht hij verschillende sectoren in beeld met een tv-serie, boek en expositie. Van veehouderij tot pluimveesector en van akkerbouw tot tuinbouw. Daarbij maakte hij ook kennis met de Nederlandse glastuinbouw. Zijn begrip en bewondering voor de sector groeide sindsdien, maar hij is evengoed verbaasd over de gesloten houding van veel bedrijven richting de buitenwereld. “Meer transparantie zal de glastuinbouw ten goede komen.”

Kadir van Lohuizen is voor velen in de tuinbouw én daarbuiten al lang geen onbekende naam meer. Met zijn tv-serie, boek en expositie ‘Food for Thought’ gaf hij eenieder de laatste jaren een uniek kijkje achter de schermen van bedrijven in de voedselindustrie. Want waar komt ons voedsel eigenlijk vandaan? Van Lohuizen reisde de hele wereld over, klopte op menig deur en kreeg met regelmaat toegang tot plekken waar consumenten doorgaans niet komen. En daarbij sloeg hij ook Nederland niet over. Op uitnodiging van het platform EatThis. maakte Van Lohuizen kennis met de glastuinbouw. “Zij nodigden mij uit om een paar dagen zelf te zien hoe het reilt en zeilt binnen deze sector. EatThis. opende letterlijk deuren voor mij en die kennismaking heeft zondermeer ook bijgedragen aan een positief beeld over de glastuinbouw.”

Klimaat en omgeving

Maar eerst even terug naar Kadir van Lohuizen zelf. Want wie is hij nu eigenlijk? “Van huis uit ben ik fotograaf en journalist, dat doe ik sinds 1988. Ik heb diverse conflicten over de hele wereld verslagen, vaak ook conflicten in Afrika en het Midden-Oosten die de voorpagina’s niet meer haalden. Langzaamaan werden dit steeds grotere projecten, ging ik langer aan verhalen werken en onderzocht ik ook de relatie met wat er met ons klimaat, de omgeving en ons milieu gebeurt. Want ik zag dat veel conflicten te maken hebben met de beschikbaarheid van land en veilig drinkwater.” Lohuizen maakte naam met een project over de stijgende zeespiegel. “Ik wilde laten zien dat dit niet iets is dat in de verre toekomst gaat spelen, maar in heel veel regio’s al aan de hand is. Daardoor ontdekte ik dat veel boeren in de problemen komen door het verzilten van hun grond.” Ook werkte hij aan een project over afvalstromen, waarbij hij zag hoeveel voedsel wereldwijd wordt weggegooid. “Iedereen weet wel dat er veel voedsel wordt verspild, maar als je wordt geconfronteerd met de daadwerkelijke volumes, dan komt dat toch harder binnen.” Dit alles leidde ertoe dat zijn interesse in voedsel groeide. “Ik wist zelf ook niet meer waar mijn eten nu precies vandaan komt en zo ontstond het idee om een kijkje in de keuken van de voedselindustrie te nemen.”

'Er werd al snel gedacht dat ik op zoek was naar misstanden'

Af en toe shockerend

Project ‘Food for Thought’ was geboren, al bleek hij zijn nieuwe missie wel te hebben onderschat. “Het was af en toe shockerend hoe moeilijk het was om toegang te krijgen tot bedrijven. Ik had vooraf wel bedacht dat het lastig zou zijn om een slachthuis binnen te stappen, maar ik had niet verwacht dat het ook lastig zou zijn om in een kas te komen. Eigenlijk was in het begin alles ingewikkeld.” Dat hij midden in coronatijd startte, hielp al niet mee, maar toen ook de boerenprotesten ontstonden, nam het wantrouwen richting Van Lohuizen toe. “Diverse agrarische sectoren hebben meestal niet een hele warme band met journalisten. Er werd al snel gedacht dat ik op zoek was naar misstanden, maar dat was oprecht niet mijn intentie. Uiteindelijk is dat goed gekomen, de aanhouder wint zullen we maar zeggen. Maar het gaf wel te denken.” Van Lohuizen geeft aan dat hij zelf in een andere wereld opgroeide dan die van vandaag. “Ik ben nog van de seizoensgroenten. Het brood kocht je bij de bakker en het vlees bij de slager. En een mango of avocado had ik nog nooit geproefd. Tegenwoordig gaat het veel over ‘comfort dient de mens’. Ik was in een groentesnijderij, waarbij ik mij afvroeg of kinderen nog wel weten hoe een ongesneden andijvie eruit ziet of hoe een tomaat groeit. We zijn heel erg met voedsel bezig, maar vaak niet op die manier. Het gros van de Nederlanders weet niet waar de producten vandaan komen die we in onze mond stoppen. Ik vind dat we dat wél moeten weten.”

Discussie op gang

In zijn tv-serie voor de VPRO, maar ook in zijn boek en tijdens de foto-expositie in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, laat Van Lohuizen vooral zien wat hij zelf zag. “Ik onthoud mij van commentaar en laat mensen hun eigen mening vormen. Achteraf is dat een goede beslissing geweest. Als ik mij sterker had uitgesproken, had ik eerder een label gekregen dat ik uit een bepaalde hoek kom. Nu blijft de discussie op gang, wat veel belangrijker is.” Dat neemt niet weg dat Van Lohuizen op sommige momenten tijdens zijn reis verbijsterd was en andere momenten bewondering had. “Natuurlijk vind ik er wel iets van, maar het draagt niets bij om dat te delen. Waar ik mij wél over heb uitgesproken, is dat ik vind dat meer transparantie veel sectoren kan helpen. Het ging soms zó moeizaam om ergens binnen te komen, dat ook ík wantrouwend werd.

Zo was er in de tuinbouw vaker bewondering dan verbijstering bij Van Lohuizen. “Kijk bijvoorbeeld naar de energiecrisis en hoe de sector in rap tempo maatregelen nam om duurzamer te worden en los te komen van fossiele energie. Heel veel mensen weten dat gewoon niet, dus het zou bijdragen als je vaker mensen toelaat en transparanter bent als sector. Dat zou geen windeieren leggen.” Daarnaast spelen ook de marketingmachines een bepalende rol, geeft Van Lohuizen aan. “We moeten vaak het idee krijgen dat alles oké is, maar dat is natuurlijk niet altijd zo. De plaatjes van vrolijke kippen op een doosje eieren komen niet overeen met de werkelijkheid. Dus er was misschien ook een zekere angst dat ik iets zou laten zien waardoor de realiteit contrasteert met de marketing.”

Ook kanttekeningen

In het geval van de glastuinbouw hielp de uitnodiging van EatThis., geeft Van Lohuizen nog eens aan. “Ik ben een beeldenmaker en heb tijd nodig. EatThis. bood mij de kans om langer in een kas rond te kijken en het proces te volgen.” Waar die kennismaking zijn beeld van de sector positief beïnvloedde, plaatst hij ook enkele kanttekeningen. “Want in hoeverre zijn de gigantische exportvolumes van Nederland houdbaar? En moeten we dat wel willen? Ik vond het bovendien verbazingwekkend dat al die tomaten even rood en even groot zijn. We gooien heel veel weg, terwijl het nog eetbaar is. Maar we hebben wel een schoonheidsnorm voor onze producten in de supermarkt.”

Daarom is het volgens Van Lohuizen belangrijk om als consument na te denken over wat je in jouw mond steekt. Tegelijkertijd moeten sectoren als de tuinbouw in gesprek blijven met de maatschappij, zodat je de uitdagingen in de industrie samen kunt aangaan. “Ik heb zelf nog geen antwoord gevonden wat dé oplossing zou kunnen zijn. We kunnen radicaal minder vlees gaan eten, we kunnen meer plantaardig gaan eten. Moeten we terug naar seizoensgroenten? En kunnen we de ketens verkorten? Er ligt genoeg op ons bordje om te doen, maar de vraag is hóe we dat gaan doen.”

Wederzijds begrip

Doordat Van Lohuizen achter de schermen mocht kijken, kreeg hij meer begrip voor boeren en telers. “We weten te weinig van elkaar, daarom is die transparantie essentieel. Ik heb heel veel geleerd en ik hoop dat bezoekers van de expositie dat ook doen.” En dan heeft hij het niet alleen over consumenten. “Het is juist ook goed voor telers om langs te komen en kennis te maken met andere sectoren en andersom. Dat wederzijdse begrip kan het startpunt zijn voor verandering.” Zelf is Van Lohuizen nu wel even klaar met dit onderwerp. “Ik ben even uitgegeten, zeg maar en wil wat meer afstand gaan nemen. Maar ik sluit zeker niet uit dat ik op een later moment opnieuw in deze fascinerende wereld duik.”

FVO EN EATTHIS.

EatThis. is een platform dat zich richt op het verbinden van de (voedings)tuinbouw met de maatschappij door middel van de pull-strategie: het beginnen van de dialoog aan het einde van de keten. EatThis. is ontstaan in aanloop naar de expositie ‘Countryside, the future’ van Rem Koolhaas in het Guggenheim in New York (2020).
EatThis. gaat de dialoog aan met onder meer topsporters, economen, journalisten, medici, bekende Nederlanders en kunstenaars. Een dialoog start met een luisterend oor. De vervolgstap is het organiseren van driedaagse ‘In Residency’-programma’s, waarmee zij worden meegenomen naar de wereld van de tuinbouw. Volgend op zo’n ‘In Residency’ met het bestuur van de Caring Doctors, heeft EatThis. op 29 november de vrijwel gehele tuinbouwsector een collectieve steunbetuiging laten tekenen. De Caring Doctors zetten zich in voor het preventiever invullen van de zorg aan de hand van een plantaardiger dieet gebaseerd op de wetenschap / EAT Lancet. Sinds dit jaar wordt EatThis. ondersteund door de Federatie Vruchtgroenteorganisaties (FVO). Een goede verbinding met de maatschappij is immers cruciaal is voor de ‘licence to operate’ die de FVO nastreeft voor de Nederlandse glastuinbouw.
‍Lees meer over EatThis.

‍

WIN HET BOEK
‘FOOD FOR THOUGHT’

Benieuwd naar de voedselatlas ‘Food for Thought’ van Kadir van Lohuizen, met beelden, facts & figures en unieke infographics? KAS Magazine mag één exemplaar weggeven. Stuur uiterlijk 31 januari 2025 een mail naar info@kasmagazine.nl, vertel waarom jij zijn boek wilt lezen en maak kans. Het boek is ook te bestellen via https://shop.noorimages.com/books/food-for-thought (je krijgt dan een gesigneerd exemplaar) of bij de betere boekhandel. De tentoonstelling in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam is nog te zien tot 5 januari 2025.