Energie

Aardwarmte: Technisch huzarenstukje

De 52 meter hoge boortoren is inmiddels uit beeld aan de Lange Kruisweg in Maasdijk. Wie nu de locatie van Aardwarmte Maasdijk passeert ziet in de verte een buizenstelsel, ontgassers en opslagtanks. Van de zes boorputten is alleen het topje zichtbaar. Putten die warm water van tweeënhalve kilometer diepte naar boven halen om straks 500 hectare aan kasruimte van duurzame warmte te voorzien. “Eigenlijk is het gewoon lauw water rondpompen, wat we hier doen”, zegt gebiedsmanager Tarek Hopman van HVC-Geothermie met een dikke knipoog. Want het mag gerust een technisch huzarenstukje worden 61 genoemd, wat hier gebeurt.”

En niet alleen een technisch hoogstandje, maar ook op het gebied van samenwerking tussen betrokken partijen (kwekers, gemeenten, provincie en landelijke overheid) is dit een uniek project. “En ook op het gebied van financiering zijn hier bijzondere stappen gezet,” zo voegt Ivan Das (Director Project Finance NL bij Rabobank) daar aan toe. Rabobank zet al jaren zwaar in op duurzame energie. De eerste geothermieprojecten in de glastuinbouw dateren al uit 2006. Dat waren kleinschalige initiatieven van twee of drie bedrijven, die bereid waren er enkele miljoenen in te investeren. “Maar het lastige met geothermie is dat als er iets misgaat je dat niet oplost met 10 mille. Dan gaat het meteen om tonnen of zelfs miljoenen.” Dus is Ivan blij dat er inmiddels meer banken, maar ook andere financiers, zoals verschillende ministeries, gemeenten, Meewind en het Nationaal Groeifonds, bereid zijn in de buidel te tasten. “Voor de verdere opschaling is dat een gunstige ontwikkeling. Gelet op de klimaatdoelstellingen is deze vorm van duurzame warmte opwekken namelijk heel hard nodig.”

Project van €150 miljoen

Rabobank participeert inmiddels in 18 geothermieprojecten verdeeld over Nederland en heeft daar zo’n 200 miljoen euro voor vrij gemaakt. Het kostenplaatje van Maasdijk bedraagt een slordige 150 miljoen euro: 75 miljoen voor de plant (de boorlocatie) en eenzelfde bedrag voor de aanleg van het netwerk. Via dat leidingenstelsel stroomt de warmte – het equivalent van zo’n 50.000 huishoudens – naar de tachtig deelnemende glastuinbouwbedrijven met een totaal areaal van 500 hectare. Ook een aantal woningen in De Lier wordt straks via Maasdijk verwarmd.

'STRAKS GAAT HIER PER UUR ZO’N 900 KUUB WATER VAN 100 GRADEN CELCIUS DOORHEEN'

Indrukwekkende operatie

Het zijn indrukwekkende cijfers en feiten die Tarek presenteert als hij Ivan en KAS Magazine rondleidt over het terrein, waar deze zomer met proefdraaien wordt begonnen. Tarek is van meet af aan betrokken bij de vier geothermieprojecten in het Westland, waarvan Maasdijk de grootste is. Ruim zeven jaar geleden legde hij namens HVC een groepje van zo’n 50 kwekers in een zaaltje de vraag voor of ze iets zagen in geothermie. Dat was niet aan dovemansoren gezegd. Het belang om van het gas af te gaan werd door de ondernemers meteen al onderkend. En sindsdien is het enthousiasme alleen maar toegenomen.Vanaf de Lange Kruisweg gaan de dubbele boorputten – de één om water van 90 °C omhoog te halen, de ander om het afgekoelde water weer terug te pompen – drie kanten op. Het water komt van twee tot drie kilometer diep, maar kaarsrecht naar beneden boren lukt nooit. Langs de buis gemeten is de langste put dan ook ruim 4,2 kilometer lang. Het boren vergde tien maanden en ging dag en nacht door. In zachte ondergrond werd er soms wel 20 meter per uur gedaan. Maar als het tegenzat, en de boorkop omhoog gebracht moest worden, gebeurde er dagen niks omdat er dan eerst enkele kilometers aan materiaal weer omhoog getakeld moest worden...‍

‘Een compleet ‍

zwembad per uur’

Bij het aanboren van fossiele bronnen spuit het gas of de olie vanzelf uit de grond. Zo werkt dat niet bij warm water. Dat blijft hangen op een hoogte van
70 tot 100 meter ónder het maaiveld. Dertig meter lange dompelpompen zijn dus nodig om het water naar de warmtewisselaars te brengen. Die wisselaars zetten het inkomende water van circa 90 °C om in een uitgaande stroom van circa 27 °C in de winter en ongeveer 37 °C in de zomer. Het opgepompte water bevat natuurlijke zouten en wordt dan ook strikt gescheiden gehouden van het zoete water dat door het warmtenet circuleert om kassen en woningen te verwarmen. Zout water tast metaal aan, dus daarom is de productieput voorzien van glasfiber buizen. De injectieput, waarlangs gezuiverd water weer teruggepompt wordt, is in staal uitgevoerd. Veiligheid is veruit het belangrijkste thema op de plant. Tarek: ”Straks gaat hier zo’n 900 kuub water van tegen de 100 graden Celsius per uur doorheen. Dat is de hoeveelheid van een 25-meter zwembad per uur. Je cv-installatie thuis kun je makkelijk afsluiten, maar zo’n enorme ondergrondse waterbel kun je niet zomaar even aan of uit zetten. Dus is alles erop gericht het proces zo steady, rustig en

vooral zo veilig mogelijk te laten verlopen.” Om ‘gewoon wat lauw water rond te kunnen pompen’ heb je een heleboel partijen nodig. Financiers, overheidsinstanties, het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), omwonenden en niet in de laatste plaats afnemers. Zowel Tarek als Ivan zijn bijzonder te spreken dat al die partijen in het Westland elkaar inmiddels zo goed weten te vinden. De start van Maasdijk heeft weliswaar wat vertraging opgelopen, maar de karavaan trekt intussen gestaag verder en alle partijen leren in hoog tempo van de opgedane lessen. Tarek vat het krachtig samen met: ”De samenwerking is top.”

Bouwen aan een
robuust netwerk

Evelien Brederode (Warmte Netwerk Westland) is al een tijdje niet op de locatie Maasdijk geweest en stelt vast dat er intussen heel wat vorderingen zijn gemaakt. “Deze locatie is bijna gereed, en dat is een mooie mijlpaal. Het is een belangrijke stap naar de opbouw van een veel groter netwerk. Onze ambitie is om met een groot en robuust systeem verschillende aardwarmtebronnen en grootzakelijk afnemers in het Westland met elkaar te verbinden.” Die robuustheid is nodig om kwekers de garantie te bieden dat ze niet afhankelijk zijn van één bron. Het netwerk kijkt niet alleen naar de vraag van vandaag, maar is nadrukkelijk ook bezig met vraag én aanbod van de toekomst. Daartoe werd onlangs o.a. een convenant gesloten met negen partijen, waaronder het Havenbedrijf Rotterdam. Op termijn moet die overeenkomst gaan voorzien in levering van restwarmte van de industrie op de Maasvlakte aan het Westlandse netwerk. Evelien: ”Hoe meer koppelingen aan ons systeem, hoe meer warmte er beschikbaar is en hoe beter de continuïteit. Als je aanvoer van restwarmte uit het havengebied in 2030 wilt ontsluiten, moet je daar nu al mee beginnen. En dat doen we dus ook.” Energietransitie is volgens Evelien, die geologie en energiewetenschappen studeerde, ‘dé weg voor de toekomst’. Met genoegen constateert ze dat de glastuinbouw in het Westland daar al in een vroeg stadium op inhaakte en er proactief mee omgaat. “Dat is voor mij tekenend voor de ondernemersmentaliteit hier. Tijdig een stap naar voren zetten en op die manier zelf de touwtjes in handen houden.”